کد مطلب:23738 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با اين كه مي دانيم خداوند رحمان و رحيم است و نسبت به بندگان خود مهربان مي باشد , چرا در مـنـابـع اسـلامـي اعم از قرآن و حديث وارد شده است كه از خدابترسيم ; اصولا ترس از خداوند دادگر و مهربان چه مفهومي دارد ؟

مـي دانـيم ترس بموقع و به صورت منطقي و معقول در وجود انسان يكي از نعمتهاي الهي است ; زيرا ترس يك عامل حفاظتي است كه انسان را در برابر بسياري از خطرات مصون مي دارد اگر انـسـان از عوامل خطر نمي ترسيد , مثلا از درندگان , فرو ريختن سقف خانه هاي لرزان و بيماري خطرناك نمي هراسيد , ديري نمي پاييد كه در كام هرخطري فرو مي رفت و بزودي رشته زندگي او از هم مي گسست . هـمين ترس به انسان هشدار مي دهد كه به بدن يك جذامي بدون جهت دست نزند , به لب پرتگاه نرود و در برابر خطرات احتمالي به وسايل ايمني مجهز گردد . اگـر در ايـن موارد و مشابه آنها ترس از ضرر و خطر در وجود انسان وجود نداشت ,گروه زيادي خيلي زود به كام نيستي كشيده مي شدند . البته ترس در صورتي مايه حفظ و تكامل انسان شمرده مي شود كه منطقي و عقلايي باشد ; يعني , انسان از عواملي كه واقعا خطرناك هستند بترسد ولي بطور مسلم ترسهاي بي دليل و غير منطقي كه از آن به جبن تعبير مي آورند , مايه عقب افتادگي و وسيله شكست و ناكامي است . تـرس بـي جهت آن است كه انسان بدون دليل از موضوعي بترسد و يا در موردي كه بايد به ميدان حـوادث بـرود , از آن فـرار كند و در تمام صحنه هاي مختلف زندگي جنبه و قيافه منفي به خود بگيرد ; اين گونه ترسها مسلما مذموم و بيهوده و مايه عقب افتادگي انسان است . اكنون برمي گرديم به مساله ترس از خدا :قرآن مجيد چنين مي فرمايد : و اما من خاف مقام ربه و نهي النفس عن الهوي * فان الجنه هي الماوي ; و آن كس كه از مقام پروردگارش ترسان باشد و نـفس را از هوي باز دارد , قطعا بهشت جايگاه اوست (1)در اين آيه به جاي ترس از خدا , ترس از مقام خدا قرار داده شده است . اكنون ببينيم مقصود از ترس از مقام خدا چيست ؟مقصود همان مقام عدالت و دادگري اوست ; آيـا عدالت خدا ترس آور و وحشتناك است ؟جواب اين سوال روشن است ; آنها كه حسابشان پاك اسـت , از عـدالـت خـداونـد تـرس نـدارنـد ; اما آنها كه پرونده تاريكي دارند , مسلما از عدالت او مـي تـرسند ; زيرااگر خداوند با بندگان بزهكار خود بر اساس عدالت و دادگري رفتار كند , بايد آنان را مطابق پرونده هاي سياه خودشان به كيفرهاي سخت محكوم سازد . آيـا چنين موضوعي ترسناك و وحشتناك نيست ؟از اين بيان نتيجه مي گيريم كه مقصود از ترس خـداونـد ترس از مقام عدالت او - ترس از گناه و اعمال زشت خويشتن - است ; اينهاست كه بايد انسان از آنها بترسد و هركجا ترس از خدا مطرح است , مقصود همين است و بس . اميرمومنان در يكي از سخنان خود به اين حقيقت اشاره مي كند و مي فرمايد : و لايخافن الا ذنبه ; شايسته است هر فردي فقط از عمل ناشايست خود بترسد . (2)مـمـكـن اسـت سـوال شـود كـه هـرگـاه مـقصود از جمله ترس از خدا ترس از گناه و اعـمـال نـاشـايـست است , پس چرا اوليا و پيشوايان معصوم با اين كه در برابر گناه معصوم بوده و هـرگـز گـنـاهـي از آنان سر نمي زده , بيش از همه از خدا مي ترسيدند ؟پاسخ اين سوال چندان پـيـچـيـده نـيـسـت زيرا بيم آنان از يك رشته ترك اولي بودكه به هيچ وجه گناه محسوب نمي شود ; ولي انتظار از آنان اين است كه آنها را نيزانجام ندهند . انـتـظـاراتـي كه از آنان هست از ديگران نيست ; چه بسا ممكن است عملي براي نوع افراد مباح و مـشـروع و حتي عبادت شمرده شود , ولي همان عمل براي كساني كه در سطرح عالي قرار دارند نسبت به موقعيت و مقامي كه به دست آورده اند , لغزش محسوب گردد

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - سوره نازعات , آيه 40 و 41 . 2 - نهج البلاغه , كلمات قصار , شماره 82 .